Układ krążenia – jaka jest budowa żył i jakie pełnią funkcje?

Żyły to naczynia, których zadaniem jest dostarczyć krew do serca. Stanowią jeden z najważniejszych elementów układu sercowo-naczyniowego. Dowiedz się, jak zbudowane są żyły, jakie dokładnie pełnią funkcje oraz jakie rodzaje żył znajdują się w Twoim organizmie.

Spis treści:

Jak zbudowany jest układ krążenia?
Duży i mały przepływ krwi – rola żył w obiegu
Jak zbudowane są żyły?
Naczynia żylne – rodzaje i funkcje
Jak wygląda struktura układu żylnego?

Jak zbudowany jest układ krążenia?

Układ krążenia to złożony system, który odpowiada za transport krwi i substancji odżywczych w organizmie. Działa jak rozbudowana sieć rur, w którym serce pełni rolę głównej „pompy”, napędzającej ten mechanizm. System ten obejmuje dwa podstawowe obiegi: krążenie duże i małe. Jego głównym zadaniem jest dostarczanie tlenu i składników odżywczych do tkanek, a także usuwanie produktów przemiany materii. [1]

Serce – centrum układu krążenia

Serce to czterojamowy mięsień położony w klatce piersiowej, otoczony ochronnym workiem osierdziowym. Jest podzielone na dwie części: prawą i lewą, z których każda zawiera przedsionek oraz komorę, oddzielone przegrodami. Prawe serce odpowiada za pompowanie krwi żylnej do płuc, w których odbywa się wymiana gazowa, natomiast lewe serce tłoczy krew bogatą w tlen do całego organizmu. [1]

Rodzaje naczyń krwionośnych w układzie sercowo naczyniowym

Układ krwionośny jest zamkniętym systemem, który składa się z naczyń krwionośnych i serca. Naczynia krwionośne dzielą się na tętnice, żyły i naczynia włosowate: [1]

tętnice transportują krew bogatą w tlen z serca do tkanek; ich grube i elastyczne ściany wytrzymują wysokie ciśnienie krwi generowane przez skurcze serca;
naczynia włosowate tworzą sieć mikroskopijnych rurek, w których zachodzi wymiana tlenu, dwutlenku węgla i składników odżywczych między krwią a tkankami;
żyły przenoszą krew ubogą w tlen z powrotem do serca.

Duży i mały przepływ krwi – rola żył w obiegu

Obieg krwi w organizmie dzieli się na krążenie duże i małe, które zapewniają transport tlenu, składników odżywczych oraz usuwanie dwutlenku węgla. Krążenie duże rozpoczyna się w lewej komorze serca, skąd krew bogata w tlen jest tłoczona do aorty, a następnie rozprowadzana przez sieć naczyń krwionośnych do wszystkich tkanek i narządów. Po dostarczeniu tlenu i substancji odżywczych, a także odebraniu produktów przemiany materii, krew wraca żyłami głównymi do prawego przedsionka serca.

Krążenie małe, zwane również płucnym, zaczyna się w prawej komorze, skąd krew żylna jest pompowana przez pień płucny do płuc. Tam, w pęcherzykach płucnych, odbywa się wymiana gazowa – dwutlenek węgla zostaje wydalony, a krew zostaje natleniona. Następnie natlenowana krew wraca do lewego przedsionka, skąd ponownie trafia do krążenia dużego, zamykając cykl. Żyły stanowią zatem integralny element całego procesu krążenia krwi.[1]

Jak zbudowane są żyły?

Żyły to naczynia krwionośne o specyficznej budowie. Są przystosowane do transportu krwi pod niskim ciśnieniem w kierunku serca. Ich ściany składają się z tych samych warstw, z których zbudowane są tętnice, czyli błony wewnętrznej, błony środkowej i błony zewnętrznej, jednak cechuje je większe światło oraz cieńsze i bardziej wiotkie ściany. Ta różnica powoduje, że żyły mogą się łatwo zapadać.

W błonie środkowej żył znajduje się mniej włókien mięśniowych w porównaniu do tętnic, natomiast błona zewnętrzna zawiera więcej składników sprężystych, szczególnie w przypadku dużych żył. Taka budowa pozwala żyłom na znaczną rozciągliwość. Charakterystyczną cechą żył są zastawki żylne, które znajdują się w tułowiu i kończynach, zwłaszcza dolnych. Zastawki mają postać fałdów błony wewnętrznej w kształcie kieszonek o półksiężycowatych brzegach. Ich funkcja polega na zapobieganiu cofaniu się krwi i wspieraniu jej przepływu w kierunku serca. W żyłach położonych między mięśniami przesuwanie krwi jest wspomagane przez skurcze mięśni, natomiast w żyłach podskórnych taki mechanizm nie funkcjonuje. Ściany żył są unerwione przez włókna współczulne, które regulują ich napięcie oraz włókna czuciowe. Dzięki tej strukturze żyły są w stanie pełnić swoją funkcję transportową i gromadzić znaczną ilość krwi w organizmie. [1]

Naczynia żylne – rodzaje i funkcje

Naczynia żylne dzielą się na dwie główne grupy: żyły głębokie i żyły powierzchowne. [1]

Żyły głębokie towarzyszą tętnicom, przy czym każdej tętnicy małej i średniej towarzyszą dwie żyły, a większym tętnicom jedna żyła. Żyły głębokie zbierają krew z różnych części ciała i odprowadzają ją do żyły głównej górnej i dolnej.
Żyły powierzchowne biegną niezależnie od tętnic, zaczynając się od gęstych splotów żylnych, które – w miarę jak żyły rosną – stają się coraz rzadsze. Uchodzą one d,o żył głębokich.

W normalnych warunkach około 90% krwi wraca do serca przez żyły głębokie, a jedynie 10% przepływa przez żyły powierzchowne. [2]

Jak wygląda struktura układu żylnego?

W obrębie kończyn górnych występują dwie żyły powierzchowne: żyła odpromieniowa, która uchodzi do żyły pachowej lub podobojczykowej, oraz żyła odłokciowa, która wpada do żyły ramiennej. W kończynie dolnej znajdują się dwie żyły powierzchowne: żyła odpiszczelowa, uchodząca do żyły udowej i żyła odstrzałkowa, wpadająca do żyły podkolanowej.

W obrębie głowy i szyi krew żylna odprowadzana jest przez żyłę szyjną wewnętrzną, która łączy się z żyłą podobojczykową, prowadzącą krew z kończyny górnej. Z połączenia tych żył powstaje żyła ramienno-głowowa, a z połączenia żył ramienno-głowowych prawej i lewej tworzy się żyła główna górna, która wpada do prawego przedsionka serca.

W kończynie dolnej krew jest odprowadzana przez żyłę udową, która przechodzi w żyłę biodrową zewnętrzną, łączącą się z żyłą biodrową wewnętrzną, tworząc wspólną żyłę biodrową, która następnie prowadzi krew do żyły głównej dolne. Dopływami żyły głównej dolnej są żyły ścian jamy brzusznej oraz narządów parzystych, a także żyła wrotna, która zbiera krew z narządów nieparzystych jamy brzusznej (np. wątroby). Po przejściu przez wątrobę krew trafia do żyły głównej dolnej. [1]

Najczęściej zadawane pytania dotyczące żył:

1. Na czym polega krążenie wrotne?
Krążenie wrotne polega na przepływie krwi przez dwa naczynia włosowate, zamiast standardowego układu tętnica-naczynie włosowate-żyła. Biorąc jako przykład układ wrotny w wątroby, krew z narządów jamy brzusznej zbiera się w żyłach, które przechodzą w naczynia włosowate, a następnie krew trafia do wątroby przez żyłę wrotną. W wątrobie krew ponownie przechodzi przez naczynia włosowate, zwane zatokami wątrobowymi i ostatecznie odpływa żyłami wątrobowymi. Krążenie wrotne pozwala na transport składników odżywczych z układu pokarmowego do wątroby, w której podlegają one dalszym przemianom. [3]

2. Jak dochodzi do powstawania żylaków?
Jedną z możliwych przyczyn powstawania żylaków jest niewydolność zastawek żylnych. Kiedy zastawki zapobiegające cofaniu się krwi w żyłach głębokich nie funkcjonują prawidłowo, krew wraca do układu powierzchownego, powodując nadciśnienie żylne. Z tego powodu żyły powierzchowne się poszerzają, a płatki zastawek nie zamykają się, pogłębiając refluks. Zmiany w ścianach żył mogą prowadzić do ich dalszego rozszerzania, a w efekcie do rozwoju żylaków. [2]

Powyższa porada nie może zastąpić wizyty u specjalisty, w przypadku problemów ze zdrowiem, należy skontaktować się z lekarzem.

Bibliografia:

Sokołowska-Pituchowa J., Anatomia człowieka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2006, s. 39-48
Jawień, A., Migdalski, A., & Ciecierski, M. (2004). Fizjologia i patofizjologia odpływu żylnego. Przewodnik Lekarza/Guide for GPs, 33-35.
Kopiński P., Fizjologia układu naczyniowego, Medycyna Praktyczna: https://www.mp.pl/pacjent/choroby-ukladu-krazenia/choroby/165489,fizjologia-ukladu-naczyniowego [Dostęp online: 20.01.2025]