Przyczyny stanu zapalnego żył – co może prowadzić do zapalenia?

Zapalenie żył to stan, który najczęściej atakuje kończyny dolne. Powoduje ból, zaczerwienienie, obrzęk i ogólny dyskomfort. Jego rozpoznaniu zawsze towarzyszy niepokój pacjenta, że jest to coś niebezpiecznego i zagrażającego zdrowiu. Czy tak jest w rzeczywistości? Sprawdź, co może prowadzić do zapalenia i poznaj najczęstsze objawy stanu zapalnego żył.

Spis treści:

• Co to jest zapalenie żył?
• Co powoduje stan zapalny żył powierzchniowych?
• Jakie mogą być przyczyny zakrzepicy żył głębokich?
• Jak rozpoznać zapalenie kaletki łokciowej? Diagnostyka
• Jak przebiega leczenie zapalenia kaletki łokciowej?

Co to jest zapalenie żył?

Stan zapalny żył może dotyczyć żył powierzchownych lub głębokich. Dlatego też wyróżnia się:

• zapalenie żył powierzchownych, inaczej zakrzepica żył powierzchownych, powierzchowne zakrzepowe zapalenie żył [1], które niemal zawsze dotyczy wcześniej istniejących żylaków, zazwyczaj ma dość łagodny przebieg, może być leczone w domu i nie zagraża zatorowością płucną [2];
• zakrzepica żył głębokich (ZŻG) to poważne schorzenie atakujące żyły głębokie, które prowadzi do powstania zakrzepu pod powięzią głęboką kończyn dolnych lub górnych [3], często wymaga leczenia w szpitalu, bo wiąże się z ryzykiem zatoru płucnego [2].

Co powoduje stan zapalny żył powierzchniowych?

W 80-90% przypadków proces zapalny żył powierzchniowych jest spowodowany istniejącymi żylakami kończyn dolnych [1]. Do zapalenia mogą prowadzić także inne czynniki, które zwiększają ryzyko zachorowania. Należą do nich [1]:

• zaawansowany wiek;
• otyłość;
• aktywna choroba nowotworowa;
• wcześniejsze epizody zakrzepowo-zatorowe;
• ciąża;
• stosowanie doustnych środków antykoncepcyjnych lub hormonalna terapia zastępcza;
• przebyta niedawno operacja;
• choroba autoimmunologiczna (szczególnie choroba Behçeta – układowe zapalenie naczyń małych, średnich i dużych, lub choroba Buergera, czyli zakrzepowo-zarostowe zapalenie tętnic i żył obwodowych);
• trombofilia (nadkrzepliwość).

Jakie mogą być przyczyny zakrzepicy żył głębokich?

Zakrzepica głębokich żył kończyn dolnych to stan, w którym powstaje zakrzep. Do jego pojawienia się w żyle prowadzą czynniki tzw. triady Virchowa [3]:

1. spowolnienie przepływu krwi (np. w wyniku unieruchomienia kończyny lub ucisku żyły);
2. zaburzenie równowagi między czynnikami prozakrzepowymi a czynnikami przeciwzakrzepowymi i wzrost tych pierwszych (trombofilie wrodzone i nabyte);
3. uszkodzenie ściany naczyniowej (np. po urazie lub w wyniku mikrourazów podczas operacji kończyny dolnej).

Należy pamiętać, że zakrzepica żył głębokich nie ma prawie nic wspólnego z żylakami [2]. Jej ryzyko wzrasta m.in. wraz z wiekiem (powyżej 40 lat), po udarach mózgu, w czasie ciąży, po długim locie samolotem (dłuższym niż 4 godziny), w chorobach nowotworowych, przy wysokiej gorączce, sepsie, stanach zapalnych, odwodnieniu oraz po dużych operacjach i cewnikowaniu dużych żył [3].

Inne przyczyny zakrzepicy żył głębokich

Ryzyko wystąpienia zapalenia żył głębokich i związanej z tym zakrzepicy wzrasta również w takich przypadkach jak [3]:

• otyłość;
• niewydolność serca;
• niewydolność oddechowa;
• guz lub krwiak powodujący ucisk na naczynia żylne;
• okres połogu;
• ciężkie zapalenie płuc;
• COVID-19;
• choroba Leśniowskiego i Crohna;
• wrzodziejące zapalenie jelita grubego;
• toczeń rumieniowaty układowy;
• zapalenie wielomięśniowe lub skórnomięśniowe;
• reumatoidalne zapalenie stawów;
• zespół nerczycowy;
• leczenie przeciwnowotworowe;
• stosowanie heparyny w czasie zabiegu kardiochirurgicznego lub innych zabiegów z przepompowywaniem krwi.

Jak rozpoznać zapalenie żył powierzchniowych i głębokich?

Główne objawy powierzchownego zakrzepowego zapalenia żył to bolesny ograniczony obrzęk z zaczerwieniem skóry. Jeżeli dojdzie do zapalenia żylaków, pod dotykiem można wyczuć guzkowate lub powrózkowate zgrubienie podskórne żyły. Natomiast przy zapaleniu żyły niezmienionej żylakowo zazwyczaj widoczna też jest czerwona smuga odczynu zapalnego wzdłuż zajętej żyły, ale nie ma wyczuwalnego zgrubienia. Jeśli do zapalenia dojdzie po cewnikowaniu naczyniowym, pojawia się ból i zaczerwienienie, a sam cewnik zwykle jest niedrożny [4].

Główne objawy zakrzepicy żył głębokich kończyny dolnej to [3]:

• ból łydki podczas chodzenia;
• zazwyczaj jednostronny obrzęk łydki lub całej kończyny;
• ból nogi pod naciskiem, czasami występujący również w czasie spoczynku;
• ocieplenie kończyny;
• poszerzenie żył powierzchownych, które utrzymuje się przy uniesieniu kończyny pod kątem 45°;
• niekiedy stan podgorączkowy lub gorączka;
• bladość, zasinienie lub w przypadku martwicy zaczernienie skóry.

Jak przebiega leczenie zapalenia żył?

W leczeniu zakrzepicy żył powierzchownych, która jest związana z niewielką skrzepliną (mniejszą niż 4-5 cm) rekomenduje się noszenie elastycznych pończoch (od 7 do 14 dni). Zaleca się również niesteroidowe leki przeciwzapalne stosowane doustnie lub miejscowo [1].

Leczenie przeciwkrzepliwe wskazane jest w razie dużego ryzyka wystąpienia zakrzepicy żył głębokich oraz u chorych z zakrzepicą żyły odpiszczelowej na odcinku < 3 cm od ujścia do żyły udowej lub odcinka żyły powierzchownej kończyny dolnej o długości ≥5 cm. Włączenie leków przeciwkrzepliwych zalecane jest także m.in. przy nasilonych objawach klinicznych, rozległej zakrzepicy, czynnej chorobie nowotworowej lub po niedawno przebytej operacji [4]. Pacjent z powierzchownym zapaleniem żył nie potrzebuje unieruchomienia i pozostawania w łóżku [4].

Natomiast w przypadku zapalenia żył głębokich podstawowe znaczenie ma odpowiednie leczenie przeciwzakrzepowe oraz ewentualnie stosowanie leczenia uciskowego. Chory w ogólnie dobrym stanie może leczyć się w domu, ale gdy jego stan kliniczny jest niestabilny lub pojawia się silny ból i nasilony obrzęk kończyny, wymagana jest hospitalizacja [3].

Z uwagi na możliwość wystąpienia powikłań np. oderwanie skrzepliny i spowodowanie zatoru płucnego lub doprowadzenie do przewlekłego zaburzenia przepływu krwi, nie wolno lekceważyć żadnej postaci żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej [3].

Najczęściej zadawane pytania dotyczące stanu zapalenia żył:

1. Jakie są objawy zapalenia żył powierzchniowych?
Zapalenie żył powierzchownych to stan, w którym nagle dochodzi do wyczuwalnego stwardnienia w przebiegu żyły i zaczerwienienia wokół niej. Pacjenci skarżą się także na ból kończyny narastający w trakcie spoczynku i tkliwość chorego miejsca.

2. Czy zapalenie żył dotyka tylko kończyny dolne?
Najczęściej diagnozuje się zapalenie żył kończyn dolnych, co nie oznacza, że stan zapalny nie może rozwinąć się również w naczyniach krwionośnych kończyn górnych. Stan zapalny pojawia się i może zaburzać także prawidłowy przepływ krwi wewnątrz żył rąk lub naczyń szyjnych.

Powyższa porada nie może zastąpić wizyty u specjalisty, w przypadku problemów ze zdrowiem, należy skontaktować się z lekarzem.

Bibliografia:

1. Neubauer-Geryk J., Bieniaszewski L., Zakrzepica żył powierzchownych, Forum Medycyny Rodzinnej 2018, tom 12, nr 3, 99–101.
2. Frołow M., Zakrzepica żył głębokich a zapalenia żylaków, 2012, witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/zakrzepica/lista/58843,zakrzepica-zyl-glebokich-a-zapalenia-zylakow (dostęp: 03.12.2024).
3. Niżankowski R. i in., Zakrzepica żył głębokich, 2024, witryna internetowa: https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.2.33.1. (dostęp: 03.12.2024).
4. Małecki R., Frołow M., Zakrzepowe zapalenie żył powierzchownych, 2024, witryna internetowa: https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.2.30. (dostęp: 03.12.2024).