Puchnięcie nóg w podróży – jak sobie radzić z obrzękiem nóg?

Wakacje i urlop to czas, w którym każdy chce cieszyć się z wolnych dni. To okazja do zwiedzania i poznawania nowych miejsc. Często jednak idzie za tym długa podróż samochodem, samolotem czy pociągiem. Czy kiedykolwiek towarzyszyło Ci uczucie ciężkich nóg i opuchnięte stopy podczas podróży i długotrwałego przebywania w pozycji siedzącej? Dowiedz się, jak zredukować obrzęk kostek i jakie są sprawdzone sposoby profilaktyki.

Spis treści:

• Objawy opuchniętych nóg
• Opuchnięte nogi – najczęstsze przyczyny powstawania obrzęków
• Czy opuchnięte nogi w podróży to poważny problem?
• Dlaczego podróż sprzyja powstawaniu obrzęków nóg?
• Profilaktyka w podróży – czy można uniknąć obrzęków nóg?
• Domowe sposoby, by zapobiec puchnięciu nóg
• Preparaty, które wpływają na układ krążenia

Objawy opuchniętych nóg

Opuchnięte nogi mogą wywołać wiele nieprzyjemnych objawów, które wpływają komfort podczas podróży. Jakie objawy możesz odczuwać? [1]

• Ciężkość nóg – jednym z pierwszych objawów opuchlizny jest uczucie ciężkości nóg, które może utrudniać poruszanie nimi.
• Ból nóg – nogi bolą zarówno w okolicy kostek, jak i powyżej nich. Ból ten może być stały lub pojawiać się okresowo i z różną intensywnością.
• Spuchnięte stopy, kostki i łydki – obszar kostek jest szczególnie podatny na opuchliznę, ale obrzęk może dotyczyć całych nóg. Obuwie i odzież wydają się wówczas bardziej ciasne i niewygodne, niż zazwyczaj.
• Czerwoność, tkliwość i uczucie ciepła w miejscu opuchlizny.

Opuchnięte nogi – najczęstsze przyczyny powstawania obrzęków

Spuchnięte nogi mogą być wynikiem wielu różnych czynników, a ich przyczyny nie zawsze są związane z poważnymi schorzeniami. Zatrzymanie wody w organizmie, które jest częstą przyczyną opuchlizny, może być skutkiem długotrwałego siedzenia, a także przyjmowania niektórych leków. [1] Krążenie krwi i limfy może zakłócać przebywanie w jednej pozycji przez kilka godzin lub zbyt ciasne obuwie. Obrzęki częściej występują u osób z nadwagą oraz u kobiet w ciąży lub w trakcie menstruacji. [1] Jednak wśród przyczyn obrzęków znajdują się także poważniejsze schorzenia, takie jak [1]:

• niewydolność żylna i żylaki,
• niewydolność serca,
• nadciśnienie płucne,
• choroby nerek,
• choroby wątroby,
• zbyt niskie stężenie białka.

Czy opuchnięte nogi w podróży to poważny problem?

U osób ogólnie zdrowych opuchnięte kostki u nóg mogą wydawać się niegroźnym problemem. W rzeczywistości istnieje jednak prawdopodobieństwo, że sygnalizują poważniejsze schorzenia, których nie należy bagatelizować. W niektórych przypadkach opuchlizna może być związana z żylakami kończyn dolnych. [2]

Badania pokazują, że osoby podróżujące samolotem są trzykrotnie bardziej narażone na wystąpienie zakrzepicy żył głębokich, w porównaniu do osób, które nie podróżują [2]. Dlatego też, jeśli zauważysz u siebie nawracające opuchnięcie kostek, szczególnie po długotrwałym siedzeniu lub podróży, warto skonsultować się z lekarzem. Nieleczone żylaki i inne schorzenia, które manifestują się opuchlizną, mogą prowadzić do poważniejszych problemów zdrowotnych, w tym – w skrajnych przypadkach – śmiertelnej zatorowości płucnej. [3]

Dlaczego podróż sprzyja powstawaniu obrzęków nóg?

Podróżowanie, szczególnie jeśli zajmuje kilka godzin bez przerwy, sprzyja powstawaniu opuchniętych kostek po podróży z kilku powodów. Przede wszystkim, podróż i przebywanie w pozycji siedzącej bez możliwości zmiany ułożenia ciała prowadzi do tego, że nogi pozostają w bezruchu przez długi czas, zaburzając przepływ krwi. Taki brak ruchu utrudnia powrót krwi z żył do serca, zwłaszcza w dolnych partiach ciała, prowadząc do zatrzymywania płynów w tkankach i w konsekwencji do obrzęków nóg. [4][5]

W jednym badaniu na 19 zdrowych ochotnikach, po 10-godzinnej podróży autobusem, odnotowano zwiększenie objętości łydek, wskazując na zatrzymanie płynów. [4] W innym badaniu, po długim locie samolotem, całkowita objętość nóg wzrosła o ~250 ml na nogę, co było wynikiem gromadzenia się płynu w tkankach. Te dane potwierdzają, że sytuacje, w których możliwość zmiany pozycji jest ograniczona, zwiększają ryzyko powstawania obrzęków. [5]

Podróż samolotem – specyficzne warunki do powstawania obrzęków

Specyficzne warunki panujące na pokładzie samolotu, takie jak niskie ciśnienie i niski poziom tlenu, nasilają filtrację płynów z naczyń krwionośnych do przestrzeni międzykomórkowej. To zjawisko, wraz z długim czasem spędzonym w niewygodnej pozycji, wzmaga gromadzenie się płynów w nogach i przyczynia się do powstawania opuchlizny nóg w kostkach, łydkach i stopach.[5]

Profilaktyka w podróży – czy można uniknąć obrzęków nóg?

Prawdopodobieństwo wystąpienia opuchlizny uzależnione jest od indywidualnego stanu zdrowia, dlatego nie ma jednej skutecznej metody, by uniknąć obrzęków nóg i towarzyszących im objawów. Warto jednak zastosować kilka środków zapobiegawczych podczas podróży. [3]

• Regularna zmiana pozycji: staraj się unikać długotrwałego pozostawania w jednej pozycji i krzyżowania nogi na nogę. Co jakiś czas wstawaj i przechadzaj się po pokładzie samolotu lub po korytarzu pociągu.
• Uniesienie nóg: jeśli to możliwe, podnoś nogi co jakiś czas. Możesz to zrobić, kładąc nogi na podniesionym podnóżku lub na bagażu.
• Wykonywanie ćwiczeń: w trakcie podróży staraj się regularnie wykonywać ćwiczenia dla nóg. Na przykład, unoszenie i opuszczanie pięt, gdy stoisz lub siedzisz, oraz napinanie i rozluźnianie mięśni nóg. Możesz także wykorzystać poduszkę pneumatyczną.
• Spożywanie dużej ilości płynów: dbaj o odpowiednie nawodnienie organizmu poprzez regularne picie wody.
• Noszenie opasek elastycznych: rozważ założenie opasek elastycznych lub stosuj specjalne podkolanówki. Uciśnięte w ten sposób żyły lepiej pracują i szybciej dostarczają krew do serca.

Domowe sposoby, by zapobiec puchnięciu nóg

Domowe sposoby na poprawę krążenia możesz stosować na co dzień, by zmniejszyć dyskomfort spowodowany obrzękami, a także w trakcie podróży. Warto regularnie wykonywać ćwiczenia, takie jak naprzemienne zginanie i prostowanie stóp, wspinanie się na palce i pięty oraz przyciąganie podudzi do pośladków. Rekomendowane są również ćwiczenia izometryczne, polegające na naprężaniu i rozluźnianiu mięśni. Ważne są też spacery – praktykuj je na pokładzie samolotu i w pociągu, a także na co dzień – wystarczy 30 minut spokojnego marszu.

Krążenie wspiera również automasaż kończyn dolnych, wykonywany w kierunku dosercowym, przy użyciu technik głaskania i rozcierania. Należy jednak przerwać masaż, jeśli pojawią się objawy takie jak zaczerwienienie, obrzęk czy ból. Stosuj ćwiczenia oddechowe. Regularne, głębokie oddychanie zwiększa powrót krwi żylnej i poprawia jej przepływ. [3]

Preparaty, które wpływają na układ krążenia

W aptekach dostępnych jest wiele preparatów ze składnikami, które wpływają na usprawnienie krążenia żylnego, poprawę stanu naczyń krwionośnych oraz redukcję obrzęków. Dominującą grupą są bioflawonoidy pochodzenia roślinnego, takie jak preparaty z diosminą mikronizowaną i hesperydyną. Składniki te przyczyniają się do poprawy napięcia i obniżenia przepuszczalności ścian naczyń krwionośnych, pomagają zwiększyć drenaż naczyń limfatycznych, wspierają mikrokrążenie. [6] Inne stosowane substancje to rutyna, trokserutyna, oksyrutyna, wyciągi z kasztanowca oraz saponiny, takie jak ruscyna i ruskozyd. [7]

Najczęściej zadawane pytania dotyczące puchnięcia nóg w podróży:

1. Czy czas podróży ma wpływ na dolegliwości w obrębie kończyn dolnych?
Jak dowiodły badania [2][4], im dłuższa podróż, tym większe ryzyko pojawiania się obrzęków. Wraz z upływem czasu, zwiększa się także objętość opuchlizny. Dlatego tak istotne jest stosowanie się do metod profilaktyki, szczególnie w przypadkach, gdy nie mamy wpływu na ewentualne postoje, jak podróż samolotem. W trakcie jazdy samochodem warto uwzględnić przystanki, podczas których „rozprostujesz kości”.

2. Jak przygotować się przed podróżą samolotem?
Przed długą podróżą samolotem, szczególnie jeśli cierpisz na przewlekłą niewydolność żylną, skonsultuj się z lekarzem i omów z nim ewentualne stosowanie preparatów poprawiających przepływ krwi lub środków przeciwzakrzepowych, takich jak heparyna drobnocząsteczkowa czy kwas acetylosalicylowy. [3] Przygotuj dużo wody, unikaj napojów alkoholowych i kofeinowych, ubierz się wygodnie i pamiętaj o stosowaniu się do wskazówek, jak postępować w trakcie podróży.

Powyższa porada nie może zastąpić wizyty u specjalisty, w przypadku problemów ze zdrowiem, należy skontaktować się z lekarzem.

Bibliografia:

1. In brief: Causes and signs of edema,Cologne, Germany: Institute for Quality and Efficiency in Health Care (IQWiG); 2006-, last update: 2022: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK279409/
2. Divay Ch. i in., Meta-analysis: Travel and Risk for Venous Thromboembolism, Annals of Internal Medicine, 2009, Volume 151, Number 3: https://www.acpjournals.org/doi/full/10.7326/0003-4819-151-3-200908040-00129
3. Gattermayer B., Spannbauer A., Czy pasażerowie lotów transatlantyckich i pracownicy służby zdrowia znają zagadnienie economy class syndrome i profilaktyki przeciwzakrzepowej? Pielęgniarstwo Chirurgiczne i Angiologiczne 2013; 2: 72-78: https://ruj.uj.edu.pl/server/api/core/bitstreams/76d7246e-0ac1-40fa-a39f-d7e2132abca2/content
4. Schobersberger W. i in.,. Coagulation changes and edema formation during long-distance bus travel. Blood Coagul Fibrinolysis. 2004 Jul;15(5):419-25. doi: 10.1097/01.mbc.0000114438.81125.cf. PMID: 15205591.
5. Mittermayr M. i in., Formation of Edema and Fluid Shifts During a Long-haul Flight, Journal of Travel Medicine, Volume 10, Issue 6, 1 December 2003, Pages 334–339, https://doi.org/10.2310/7060.2003.9359
6. Szymański M., Wrzesińska A., Młynarek D., Szymański A., Diosmina i hesperydyna – obecny stan wiedzy, © Borgis - Postępy Fitoterapii 3/2021, s. 196-207, https://www.czytelniamedyczna.pl/7061,diosmina-i-hesperydyna-obecny-stan-wiedzy.html (dostęp: 25.10.2024)
7. Szota M., Zarys postępowania w żylakach kończyn dolnych, Farmakoterapia https://www.lekwpolsce.pl/download.php?dokid=52a06e4c57096&preview=1 (dostęp: 25.10.2024)