Wszystko, co musisz wiedzieć o zakrzepicy żył głębokich
Zakrzepica żył głębokich to schorzenie, które niesie za sobą poważne ryzyko zdrowotne, w tym zatorowość płucną — jedno z najgroźniejszych powikłań, mogących prowadzić do śmierci. Co roku w Europie notuje się aż 370 000 zgonów związanych z żylną chorobą zakrzepowo-zatorową. [1] Dowiedz się, jak wyglądają objawy i leczenie zakrzepicy żył oraz jakie są dostępne metody profilaktyki.
Spis treści:
- Jak zbudowany jest układ żylny?
- Zakrzepica żył głębokich – co to za choroba?
- Zakrzepica – czynniki ryzyka i przyczyny zakrzepicy żył głębokich
- Możliwe powikłania nieleczonej zakrzepicy żylnej
- Objawy zakrzepicy żył głębokich
- Diagnostyka i leczenie zakrzepicy żył głębokich
- Profilaktyka żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej
Jak zbudowany jest układ żylny?
Żyły stanowią część układu krążenia, a ich zadaniem jest transport odtlenowanej krwi z powrotem do serca i płuc. Tam „oddaje” dwutlenek węgla i „pobiera” tlen, a następnie już utlenowana krew wraca tętnicami do krwiobiegu, by zasilić wszystkie tkanki i komórki organizmu.
Układ krwionośny składa się z żył głębokich, ukrytych między mięśniami, oraz żył powierzchownych, łatwo widocznych pod skórą. Te dwa układy komunikują się poprzez żyłki przeszywające. W żyłach znajdują się zastawki, które umożliwiają przepływ krwi tylko w jednym kierunku, zapobiegając cofaniu się krwi. W prawidłowych warunkach krew płynie głównie z żył powierzchownych do głębokich, a następnie do serca, zapewniając efektywny transport. [2]
Zakrzepica żył głębokich – co to za choroba?
Zakrzepica żył głębokich to poważny stan chorobowy, który polega na tworzeniu się skrzepu krwi w żyłach głębokich, najczęściej w kończynach dolnych. Powstawanie zakrzepów jest wynikiem działania trzech głównych czynników, znanych jako triada Virchowa: uszkodzenie ściany naczynia, spowolnienie przepływu krwi oraz zmiany w jej składzie. ZŻG może prowadzić do groźnych powikłań, takich jak zatorowość płucna. Dlatego tak ważna jest znajomość czynników ryzyka, szybka diagnoza i odpowiednie leczenie. [3]
Zakrzepica – czynniki ryzyka i przyczyny zakrzepicy żył głębokich
Zakrzepica żylna najczęściej dotyczy kończyn dolnych i odcinka biodrowo-udowego, jednak może wystąpić także w obrębie żył górnych. Czynniki ryzyka to wszystkie elementy, które zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia schorzenia lub problemu zdrowotnego. Mogą to być cechy związane ze stylem życia, stanem zdrowia czy okoliczności związane z leczeniem. Oznacza to, że jeśli którykolwiek z poniższych czynników ciebie dotyczy, wystąpienia zakrzepicy żył głębokich jest u ciebie bardziej prawdopodobne, niż u osoby, która takiego czynnika nie ma. Do najważniejszych z nich należą: [3]
- wiek powyżej 40 lat,
- otyłość,
- przebyte w przeszłości epizody zakrzepicy,
- poważne urazy, operacje i unieruchomienie,
- długie loty samolotem (powyżej 4 godzin),
- choroby przewlekłe (np. niewydolność serca lub oddechowa),
- ucisk na naczynia żylne,
- nowotwory złośliwe – zwłaszcza rak trzustki, płuc, mózgu, jajników czy nerek,
- zaburzenia krzepnięcia (trombofilia),
- wysokie stężenia estrogenów (ciąża, połóg, antykoncepcja hormonalna i hormonalna terapia zastępcza),
- choroby zapalne i autoimmunologiczne – np. choroba Leśniowskiego-Crohna, toczeń, reumatoidalne zapalenie stawów,
- stany zapalne i infekcje – np. sepsa, COVID-19, wysoka gorączka, odwodnienie,
- interwencje medyczne, takie jak duże zabiegi operacyjne, cewnikowanie dużych żył, leczenie przeciwnowotworowe czy stosowanie heparyny podczas zabiegów kardiochirurgicznych.
Niektóre z tych czynników mają charakter przemijający, jak operacja czy uraz, inne natomiast mogą być stałe, np. wrodzone zaburzenia krzepnięcia. Ich znajomość pomoże ci lepiej zrozumieć, jak zapobiegać chorobom i jakie działania profilaktyczne podejmować, by zminimalizować zagrożenie.
Możliwe powikłania nieleczonej zakrzepicy żylnej
Czy wiesz, że zakrzepica żył głębokich może prowadzić do groźnych konsekwencji zdrowotnych, a nawet zagrażać życiu? Nieleczona lub źle rozpoznana może przyczynić się do powstania powikłań, takich jak zatorowość płucna, które jest najgroźniejsze powikłaniem ZŻG i może prowadzić do nagłej śmierci. Pozostałe konsekwencje obejmują zespół pozakrzepowy, niedokrwienie kończyn i ryzyko powikłań krwotocznych, w wyniku niewłaściwego rozpoznania i nieuzasadnionego włączenia leczenia przeciwzakrzepowego. [1] Pamiętaj, że aby zapobiec rozwojowi zakrzepicy i jej powikłaniom, warto być świadomym ryzyka i pierwszych objawów. To umożliwi ci odpowiednio szybkie podjęcie właściwych działań.
Objawy zakrzepicy żył głębokich
Objawy zakrzepicy żył głębokich obejmują szereg niespecyficznych symptomów, takich jak ból kończyny, nadmierne ciepło, obrzęk oraz zwiększenie jej obwodu. [1] Nie zawsze jednak wskazują bezpośrednio na zakrzepicę. Mogą dotyczyć różnych schorzeń, a to utrudnia postawienie jednoznacznego rozpoznania wyłącznie na ich podstawie. W każdym przypadku zwróć się do swojego lekarza POZ, który przeprowadzi dokładniejszą diagnostykę i dostosuje metody leczenia, jeśli zajdzie taka konieczność.
Diagnostyka i leczenie zakrzepicy żył głębokich
Diagnostyka choroby zakrzepowej wymaga kompleksowego, ze względu na to, że charakterystyczne objawy są wspólne dla wielu chorób. Rozpoznanie na podstawie symptomów klinicznych jest niewystarczające i obarczone ryzykiem błędu, dlatego konieczne jest wykonanie badań laboratoryjnych i obrazowych. [1]
Rozpoznanie zakrzepicy żył głębokich
Diagnostyka zakrzepicy żył głębokich rozpoczyna się od oceny klinicznej oraz wykorzystania skali Wellsa, która pozwala oszacować prawdopodobieństwo wystąpienia choroby. W przypadku niskiego lub umiarkowanego ryzyka zaleca się oznaczenie D-dimerów. Ujemny wynik może wykluczyć ZŻG u około 30% pacjentów, ograniczając potrzebę dodatkowych badań. W sytuacji podwyższonego stężenia D-dimerów przeprowadza się badania obrazowe, w tym ultrasonografię. Do najbardziej powszechnych metod należy USG Dopplera oraz ultrasonograficzny test uciskowy (CUS), który charakteryzuje się wysoką czułością, wynoszącą do 97% i może być realizowany w warunkach ambulatoryjnych. [1]
Leczenie farmakologiczne i ambulatoryjne
Leczenie zakrzepicy żył głębokich rozpoczyna się od dokładnej analizy sytuacji, w której znajduje się pacjent. Układając plan leczenia, lekarz uwzględni przyczyny zakrzepicy, czynniki ryzyka, które wpłynęły na jej rozwój, stopień nasilenia się objawów oraz ewentualne ryzyko powikłań. U osób z izolowaną dystalną zakrzepicą żył głębokich, u których nie występują nasilone objawy ani ryzyko pogorszenia się stanu zdrowia, wystarczą kontrolne badania ultrasonograficzne, aby monitorować stan zdrowia. [1]
Jeśli lekarz podejmie decyzję o leczeniu farmakologicznym, dostępne metody obejmują stosowanie heparyny (niefrakcjonowanej lub drobnocząsteczkowej, a po osiągnięciu odpowiedniego poziomu INR (International Normalized Ratio) zwykle wdrażane są doustne leki przeciwkrzepliwe. W niektórych przypadkach doustne leki przeciwzakrzepowe stosowane są bez uprzedniego podawania heparyny. Jest ona jednak szczególnie zalecana u osób leczonych onkologicznie. [1] Hospitalizacja natomiast powinna być obligatoryjna w każdym przypadku zatorowości płucnej, niezależnie od ryzyka. [1]
Profilaktyka żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej
Jeśli znajdujesz się w grupie ryzyka, pamiętaj, że istnieją takie metody profilaktyki, które mogą zminimalizować prawdopodobieństwo wystąpienia żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej. Do powszechnie stosowanych metod profilaktycznych w przypadku zabiegów, należy m.in. wczesne uruchamianie. Stosowanie pończoch elastycznych lub urządzeń do przerywanego ucisku pneumatycznego stanowi jedną z możliwości w zapobieganiu powstawaniu zakrzepów [3], ale nie jest rekomendowane, gdy ZŻG zostanie już zdiagnozowane. [1] W niektórych przypadkach lekarz może zalecić także leki przeciwkrzepliwe, takie jak heparyny, antagoniści witaminy K czy nowe doustne leki przeciwzakrzepowe.
Pamiętaj, że specjalista pomoże Ci wybrać najlepszą metodę profilaktyki dostosowaną do Twojej sytuacji zdrowotnej. Umów się ze swoim lekarzem, w celu omówienia wszystkich dostępnych możliwości.
Najczęściej zadawane pytania dotyczące zakrzepicy żył głębokich:
1. Czy żylaki mogą prowadzić do zakrzepowego zapalenia żył?
Żylaki same w sobie nie powodują zapalenia żył głębokich, ponieważ zakrzepica żył głębokich dotyczy żył, które znajdują się pomiędzy mięśniami i nie są widoczne, w przeciwieństwie do żylaków. ZŻG jest związana z omówionymi czynnikami ryzyka. Obecność żylaków jest natomiast zazwyczaj powiązana z zapaleniem żył powierzchownych. Zmiany zapalne są wówczas widoczne i mogą być bolesne, ale ich przebieg jest łagodniejszy. W rzadkich sytuacjach zapalenie to może prowadzić do problemów z żyłami głębokimi. [4]
2. Czy zatorowość płucna jest wyleczalna?
Zatorowość płucna to stan, w którym dochodzi do zamknięcia tętnicy płucnej lub jej rozgałęzień przez skrzepliny, najczęściej pochodzące z żył głębokich kończyn dolnych lub miednicy. Ta przypadłość jest wyleczalna, a jej leczenie zależy od tego, jak poważne jest stan pacjenta. W łagodnych przypadkach stosuje się leki zmniejszające krzepnięcie krwi, takie jak heparyna drobnocząsteczkowa, a następnie leki doustne. W cięższych przypadkach konieczna jest hospitalizacja oraz leczenie tlenem lub respiratorem. W niektórych sytuacjach można zastosować trombolizę lub zabiegi chirurgiczne. [5]
Powyższa porada nie może zastąpić wizyty u specjalisty, w przypadku problemów ze zdrowiem, należy skontaktować się z lekarzem.
Bibliografia:
- Kałas m. i in., Zakrzepica żył głębokich – czy nadal jest wyzwaniem diagnostycznym?, Forum Medycyny Rodzinnej. Vol. 13. No. 4. 2019: https://journals.viamedica.pl/forum_medycyny_rodzinnej/article/view/62462
- Frołow M., Żylaki, Medycyna Praktyczna, 2017: https://www.mp.pl/pacjent/zakrzepica/zylaki/63354,zylaki [Dostęp online 11.10.2024]
- Niżankowski R. i in., Zakrzepica żył głębokich, Podręcznik Interna, Medycyna Praktyczna, B16.II.2.33.1: https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.2.33.1. [Dostęp online: 11.10.2024]
- Frołow M., Zakrzepica żył głębokich a zapalenia żylaków, Medycyna Praktyczna dla Pacjenta, 2012: https://www.mp.pl/pacjent/zakrzepica/lista/58843,zakrzepica-zyl-glebokich-a-zapalenia-zylakow [Dostęp online: 11.10.2024]
- Frołow M., Zatorowość płucna: przyczyny, objawy, leczenie i rokowania, Medycyna Praktyczna dla Pacjenta 2022: https://www.mp.pl/pacjent/zakrzepica/wszystkoozakrzepicy/zatorowoscplucna/104653,zatorowosc-plucna [Dostęp online: 11.10.2024]
